Laatst bijgewerkt op 26 september 2024 door Joris van Leeuwen.
Lenen kan een risicovolle bezigheid zijn. Tenminste voor wie zonder goed na te denken een lening afsluit. En dat dit risico reëel is kunnen we trouwens wel zien aan het grote aantal Nederlanders dat – als gevolg van een risicovolle lening- in de financiële problemen terechtkomt. Het aantal televisieprogramma’s waarin dit soort “gevallen” moeten worden geholpen is inmiddels niet meer op de vingers van één hand te tellen. En het grootste gedeelte van de schuldenproblematiek is dan ook nog eens niet direct zichtbaar.
Inhoudsopgave
Lenen en verantwoordelijkheid
De uiteindelijk verantwoordelijkheid bij het afsluiten van een lening ligt natuurlijk bij de consument zelf, maar veel kredietverstrekkers (zoals banken) beseffen inmiddels wel dat er voor hen ook een bepaalde verantwoordelijkheid geldt. En zeker de Overheid maakt zich (overigens terecht) druk om het grote aantal consumenten dat in de financiële problemen zit of dreigt te raken.
Schuldenproblematiek is ‘at the end of the day’ immers een nationaal probleem. Vandaar ook dat er allerlei campagnes op touw gezet worden om het risico van bepaalde leningen onder de aandacht te brengen. Een goed voorbeeld is de wettelijk verplichte waarschuwing “Let op! Geld lenen kost geld”. Helaas blijkt deze waarschuwing – hoe goed bedoeld ook- weinig tot geen effect op het leengedrag van de gemiddelde consument te hebben.
Onderzoek naar leenwaarschuwingen
De bekende waarschuwing die getoond moet worden bij het aanbieden van een lening is inmiddels volkomen ingeburgerd. Niet zo vreemd ook, al vanaf 2009 is het wettelijk verplicht om de consument op te roepen om op te letten omdat geld lenen geld kost. Uit een rapport van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dat kortgeleden werd gepubliceerd blijkt echter dat de bekende waarschuwing geen merkbaar direct effect heeft bij de overweging van een consument wel of niet (online) een lening af te sluiten. In die zin zou je op basis van dit onderzoek kunnen stellen dat de wettelijk verplichte waarschuwing “Let op! Geld lenen kost geld” geen effect heeft.
Toch wat voor een waarschuwing te zeggen?
Hoewel uit het onderzoek blijkt dat de waarschuwing om op te letten – en een lening misschien toch maar niet af te sluiten – niets aan de keuze van de consument lijkt te veranderen pleit de AFM toch niet voor het afschaffen van deze waarschuwing. Waarom? Omdat er (zo blijkt uit het rapport) toch wel wat waardevolle side effects zijn die samenhangen met de genoemde waarschuwing. Zo lijkt het erop dat het consequent vertonen van de waarschuwing wek iets maatschappelijks te weeg brengt.
Consumenten beseffen dat lenen niet zomaar vanzelfsprekend is. Of zoals deskundigen het verwoorden: “de sociale norm verschuift”. Een ander punt dat als positief beoordeeld wordt is dat er bij een financieel product met dank aan de waarschuwing direct duidelijk is dat het hier om (een vorm van) lenen gaat. Dat lijkt vaak vanzelfsprekend, maar bij diverse aanbiedingen is dat niet zo helder. Denk bijvoorbeeld aan een mobiel abonnement waarbij een “gratis” toestel zit inbegrepen. Dat mensen dankzij de waarschuwing op leenproducten worden geattendeerd vindt de overgrote meerderheid in het onderzoek een goede zaak. 80 procent van de ondervraagden beoordeelt de door de Overheid verplichte waarschuwing als positief.